Η γεωργία αποτελεί σημαντικό τομέα για τις οικονομίες τόσο της Ελλάδας όσο και της Βουλγαρίας, με μακρά παράδοση και στις δύο χώρες. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη δομή, την παραγωγή και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αγροτικός τομέας σε κάθε χώρα.
Στην Ελλάδα, η γεωργία βασίζεται κυρίως σε μικρές, διασκορπισμένες οικογενειακές μονάδες. Το 2023, η συνολική αξία της ελληνικής αγροτικής παραγωγής ανήλθε σε περίπου €12,9 δισεκατομμύρια. Ο αγροτικός τομέας απασχολεί περίπου 528.000 άτομα, που αντιστοιχεί στο 12% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας. Η συνεισφορά της γεωργίας στο ΑΕΠ της Ελλάδας είναι περίπου 3,6%.
Στη Βουλγαρία, η γεωργία παράγει περίπου το 5% του ΑΕΠ της χώρας. Το 2021, ο συνολικός αριθμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ανερχόταν σε 132.742, ενώ ο αριθμός των εγγεγραμμένων αγροτών ήταν 76.372. Οι αγροτικές περιοχές φιλοξενούν το 13% του πληθυσμού της Βουλγαρίας, περίπου 900.963 άτομα.
Η συνολική Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση στην Ελλάδα ανέρχεται σε 28.244.498,8 στρέμματα. Τα κύρια προϊόντα περιλαμβάνουν:
- Ελιές (1 εκατομμύριο τόνοι, 5ος μεγαλύτερος παραγωγός παγκοσμίως)
- Ροδάκινα (968 χιλιάδες τόνοι, 3ος μεγαλύτερος παραγωγός παγκοσμίως)
- Σταφύλια (933 χιλιάδες τόνοι)
- Πορτοκάλια (913 χιλιάδες τόνοι)
- Βαμβάκι (837 χιλιάδες τόνοι)
Περίπου το 41% της επικράτειας της Βουλγαρίας (4.564.150 εκτάρια) αποτελεί γεωργική γη. Η χώρα είναι γνωστή για την παραγωγή:
- Σιτηρών (σημαντικές εξαγωγές στην Ευρώπη και παγκοσμίως)
- Αιθέριων ελαίων (κυρίως τριανταφυλλέλαιο και λεβάντα)
- Βοτάνων και μπαχαρικών (μεγαλύτερος παραγωγός στην ΕΕ)
Η σύγκριση μεταξύ σιταριού, κριθαριού και τριφυλλιού αναδεικνύει σημαντικές διαφορές στην παραγωγή, τις χρήσεις και την οικονομική σημασία τους για την Ελλάδα και τη Βουλγαρία.
Σιτάρι
- Η παραγωγή σκληρού σίτου στην Ελλάδα κατά μέσο όρο εκτιμάται περίπου στους 700.000 τόνους
- Η Βουλγαρία εκτιμάται ότι έφτασε περίπου 6,1-6,3 εκατομμύρια τόνους σιταριού
Η συνολική παραγωγή σιτηρών στην Ελλάδα για το 2024 έφτασε περίπου τους 2,4 εκατομμύρια τόνους, σημειώνοντας αύξηση 14% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ειδικότερα, σκληρό σιτάρι περίπου 966.000 τόνοι (+4,6% σε σχέση με πέρυσι), μαλακό σιτάρι περίπου 253.000 τόνοι (-15,7% σε σχέση με πέρυσι)
Κριθάρι
- Η Ελλάδα κατατάσσεται τρίτη σε έκταση καλλιέργειας κριθαριού μετά το σκληρό και το μαλακό σιτάρι
- Η Βουλγαρία αναμένεται να παράγει πάνω από 800.000 τόνους κριθαριού, με αύξηση 11,7% σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο
- Οι κύριες περιοχές παραγωγής τριφυλλιού στην Ελλάδα είναι η Βοιωτία, οι Σέρρες και ο Έβρος
- Η Βουλγαρία είναι σημαντικός προμηθευτής πέλλετ μηδικής (τριφυλλιού) για την Ελλάδα
- Το 70% της παγκόσμιας παραγωγής κριθαριού χρησιμοποιείται για ζωοτροφές, 16% για την παραγωγή βύνης και 14% για ανθρώπινη κατανάλωση
Εξαγωγές – Εισαγωγές
- Η Βουλγαρία εξάγει σιτάρι σε πάνω από 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας
- Η Ελλάδα εισάγει σημαντικές ποσότητες μαλακού σιταριού, με την Ουκρανία να είναι ο κύριος προμηθευτής
- Η Βουλγαρία είναι σημαντικός προμηθευτής κριθαριού και πέλλετ μηδικής για την Ελλάδα. Το 2022, η Ελλάδα εισήγαγε σιτάρι αξίας 161 εκατομμυρίων από τη Βουλγαρία.
Η Ελλάδα έχει ισχυρή παρουσία στην παραγωγή σκληρού σιταριού, εξαρτάται από εισαγωγές για το μαλακό σιτάρι και μέρος των αναγκών της σε κριθάρι και τριφύλλι. Η Βουλγαρία, από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας σιτηρών και ζωοτροφών, συμπληρώνοντας τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς.
Το 2023, οι εξαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων της Ελλάδας έφτασαν το ιστορικό υψηλό των 10,85 δισ. ευρώ, σημειώνοντας άνοδο 9,5% σε σχέση με το 2022. Το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων της χώρας παρουσίασε πλεόνασμα 460 εκατ. ευρώ το 2023, επιστρέφοντας σε θετικό πρόσημο μετά από ένα έτος ελλείμματος.
Τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα περιλαμβάνουν:
- Παρθένο ελαιόλαδο (1,064 δισ. ευρώ το 2023)
- Παρασκευασμένες ελιές (619 εκατ. ευρώ)
- Κονσέρβες πυρηνόκαρπων φρούτων (424 εκατ. ευρώ)
- Ακτινίδια (271 εκατ. ευρώ)
Η Ελλάδα κατέχει την 1η θέση παγκοσμίως στις εξαγωγές κομπόστας ροδάκινου και την 3η θέση στις εξαγωγές ακτινιδίων.
Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι η Βουλγαρία έχει ισχυρότερη θέση στις εξαγωγές σιτηρών σε σύγκριση με την Ελλάδα, με σημαντικά μεγαλύτερους όγκους και αξία εξαγωγών.
Η Βουλγαρία δεν εξαρτάται σημαντικά από εισαγωγές σιτηρών, καθώς είναι ένας σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας. Για το 2024, η συνολική παραγωγή σιτηρών στη χώρα εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τους 6 εκατομμύρια τόνους
Αν και δεν αφορά άμεσα τα σιτηρά, αξίζει να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία εισάγει σημαντικές ποσότητες άλλων αγροτικών προϊόντων. Για παράδειγμα, περίπου το 90% των φρούτων και των λαχανικών στη Βουλγαρία εισάγονται.
Μέσος όρος ηλικίας αγροτών
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στη Βουλγαρία είναι περίπου 51 έτη. Συγκεκριμένα:
- Η μέση ηλικία των αγροτών στη Βουλγαρία το 2013 ήταν 51 έτη, σύμφωνα με στοιχεία του Δικτύου Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης (FADN)
- Για τους ιδιοκτήτες μεσαίων αγροκτημάτων, η μέση ηλικία είναι 48 έτη, ενώ για τους ιδιοκτήτες μεγάλων αγροκτημάτων είναι 53 έτη
- Η μέση ηλικία των ιδιοκτητών μικρών αγροκτημάτων είναι 62,5 έτη
Ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στην Ελλάδα είναι περίπου 51-52 έτη. Συγκεκριμένα:
- Σύμφωνα με στοιχεία του FADN, η μέση ηλικία των αγροτών στην Ελλάδα το 2013 ήταν 51,4 έτη
- Το 2020, το 57,6% των διαχειριστών αγροκτημάτων στην Ελλάδα ήταν άνω των 55 ετών
- Μόνο το 7,2% των διαχειριστών αγροκτημάτων στην Ελλάδα ήταν κάτω των 40 ετών το 2020
Και στις δύο χώρες παρατηρείται μια τάση γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού, με την πλειοψηφία των αγροτών να είναι άνω των 50 ετών. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για πολιτικές που θα προσελκύσουν νέους αγρότες και θα ανανεώσουν το εργατικό δυναμικό στον αγροτικό τομέα.
Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν Ελλάδα και Βουλγαρία
Στην Ελλάδα, οι δυσκολιες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στον αγροτικό τομέα είναι οι εξής:
- Γήρανση του αγροτικού πληθυσμού
- Ανάγκη για εκσυγχρονισμό και υιοθέτηση νέων τεχνολογιών
- Χαμηλό επίπεδο τεχνικής εκπαίδευσης των αγροτών
- Στόχος για αύξηση των εξαγωγών και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας
Όσον αφορά τη Βουλγαρία οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο αγροτικός κόσμος:
- Μείωση της εγχώριας παραγωγής φρούτων και λαχανικών
- Υψηλή εξάρτηση από εισαγωγές (90% των λαχανικών και φρούτων είναι εισαγόμενα)
- Εγκατάλειψη αγροτικών περιοχών από νέους
- Ανάγκη για εκσυγχρονισμό και αύξηση της προστιθέμενης αξίας
Συμπερασματικά, η σύγκριση μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας στον τομέα της γεωργίας, αναδεικνύει σημαντικές διαφορές αλλά και ομοιότητες για τις δύο χώρες. Η Ελλάδα προσφέρει υψηλότερες επιδοτήσεις ανά στρέμμα, αλλά η Βουλγαρία επιτυγχάνει μεγαλύτερη συνολική παραγωγή με χαμηλότερο κόστος.
Και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού, με τον μέσο όρο ηλικίας των αγροτών να κυμαίνεται γύρω στα 51 έτη. Παρά τις διαφορές στις επιδοτήσεις και το κόστος ενοικίασης γης, και οι δύο χώρες καλούνται να αντιμετωπίσουν κοινές προκλήσεις, όπως η προσέλκυση νέων αγροτών, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες και τις απαιτήσεις της αγοράς. Η ικανότητα προσαρμογής και ο εκσυγχρονισμός του αγροτικού τομέα θα είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη μελλοντική επιτυχία και των δύο χωρών στον τομέα της γεωργίας.
